Polityka społeczna jest obszarem, który kierowany jest do każdego z nas. Istnieje po to, aby zaspokajać potrzeby ludzi i zapewniać im bezpieczeństwo. Dlatego ważne jest, aby nieustannie się rozwijała, co w efekcie tworzy wiele wyzwań dla współpracy samorządów i organizacji pozarządowych. To właśnie było tematem panelu dyskusyjnego w ramach Europejskiego Forum Gospodarczego 2023.
Panel odbył się 14 czerwca 2023 roku w Łodzi. Jako gość specjalny wystąpił Wicemarszałek Województwa Łódzkiego – Zbigniew Ziemba. Pozostałymi uczestnikami byli: Karolina Fijołek-Głowacka (Instytut Spraw Obywatelskich), Beata Pokora (Starosta Radomszczański), Tomasz Musielski (Stowarzyszenie Wsparcie Społeczne „Ja-Ty-My”), Magdalena Poulain (Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS), Andrzej Barszcz (Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Radomsku), Piotr Pietrzak (Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych). Dyskusję prowadziła Magdalena Waloch. Organizatorem panelu było Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi.
Tytuł „Dajmy im tę moc” ma zachęcać samorządy, aby zlecały usługi społeczne podmiotom ekonomii społecznej.
Dlaczego usługi społeczne świadczone lokalnie są tak ważne?
Marszałek Zbigniew Ziemba podkreślił dużą wagę usług społecznych świadczonych lokalnie, ponieważ odnoszą się do najbardziej wrażliwej substancji społecznej – tkanki ludzkiej. Zauważył, że są one istotne na każdym poziomie – województwa, powiatu i gminy, a podmioty ekonomii społecznej mogą być ważny realizatorem tych usług. Stwierdził również, że dla efektywnego działania organizacji pozarządowych konieczne jest wsparcie ich przez samorządy lokalne oraz tworzenie partnerstw w tym obszarze.
Wicemarszałek zaapelował, by nie alienować ekonomii społecznej w stosunku do innych obszarów, ale traktować ją jako harmonijne uzupełnienie ekonomii gospodarczej.
Jakie czynniki mogą wpływać pozytywnie na rozwój usług społecznych w regionie?
W tej kwestii głos zabrała Karolina Fijołek-Głowacka. Zwróciła uwagę, że ważnym czynnikiem są partnerstwa międzysektorowe na poziomie powiatów i gmin. Składają się z wielu podmiotów – różnych samorządów, jednostek organizacyjnych oraz podmiotów ekonomii społecznej, zwiększając tym samym ich potencjał. Innym czynnikiem są środki finansowe w ramach Funduszy Europejskich, które umożliwiają finansowanie usług społecznych i podniesienie potencjału oraz rozwój zasobów do ich świadczenia. Podkreśliła, że istotnym elementem jest również opracowanie przez Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi „Regionalnego Planu Rozwoju Usług Społecznych i Deinstytucjonalizacji”. Zwróciła też uwagę na planowane sfinansowanie tzw. premii społecznej dla samorządów, które będą lokalnie realizowały usługi społeczne. Karolina Fijołek-Głowacka mocno podkreślała, że samorządy powinny włączać zasoby PES do swoich działań, by podnosić jakość usług.
Beata Pokora, starosta radomszczański, wymieniła, jakie aktualnie usługi społeczne realizowane są na terenie powiatu radomszczańskiego. Zaznaczyła, że przede wszystkim są to usługi zdrowotne, realizowane w Szpitalu Powiatowym w Radomsku. Powiat także pomaga w rozwoju edukacji, będąc organem prowadzącym dla siedmiu szkół ponadpodstawowych, poradni psychologiczno-pedagogicznej i specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego. W obszarze pomocy społecznej, pani starosta zwróciła uwagę na działalność Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, którego głównym zadaniem jest koordynowanie pieczy zastępczej. Powiat prowadzi dwa mieszkania usamodzielniania się dla osób usamodzielnianych opuszczających pieczę zastępczą oraz dwie placówki opiekuńczo-wychowawcze, gdzie warunki stworzone są na wzór domowych.
Powiat radomszczański zleca prowadzenie warsztatów terapii zajęciowej Chrześcijańskiemu Stowarzyszeniu Dobroczynnemu. Tam niepełnosprawni uczestniczą w zajęciach muzycznych, kulinarnych czy artystycznych. Powiat współpracuje również ze Stowarzyszeniem Rodziców i Opiekunów Osób Niepełnosprawnych Koniczynka, które w udostępnianych przez powiat pomieszczeniach prowadzi zajęcia rehabilitacyjne dla dzieci i młodzieży.
Jak zwiększyć zainteresowanie samorządów partnerstwami z organizacjami pozarządowymi?
Tomasz Musielski pochylił się nad problemem współpracy samorządów z organizacjami. Na początku zaznaczył, że usługi społeczne są kierowane do wszystkich. Zwrócił uwagę na problem coraz większego zapotrzebowania na nie, przy braku wystarczających środków finansowych gmin i powiatów. Bardzo ważna w tym aspekcie jest deinstytucjonalizacja i zastępowanie działań instytucjonalnych, działaniami środowiskowymi. Do rozwoju usług środowiskowych niezbędni są partnerzy. Należy także szukać partnerstw, patrząc nie tylko na aspekt biznesowy, ale przede wszystkim na społeczny, gdyż jak to powiedział Tomasz Musielski:
Dobry partner ma aspekt biznesowy, ale ma też aspekt społeczny, bo w usługach społecznych trzeba być po prostu dobrym człowiekiem. Ja uważam, że jeśli ktoś prowadzi usługi społeczne i jeśli ktoś pracuje z drugim człowiekiem, to jest dobrym człowiekiem.
Tomasz Musielski podkreślił, że organizacje pozarządowe nie są w stanie same rozwiązywać problemów społecznych, niezbędne jest wsparcie samorządu w obszarze zapewnienia finansowania, czy zasobów i zlecania usług. Zaznaczył także rolę Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej w kształtowaniu partnerstw w obszarze usług społecznych.
Zainteresowanie podmiotów ekonomii społecznej deinstytucjonalizacją usług społecznych
Maria Magdalena Poulain określiła bariery zainteresowania przedsiębiorstw społecznych realizacją usług społecznych. Jako pierwszą wskazała brak kompetencji do świadczenia tego typu usług, powodowane również brakiem środków na podnoszenie tych kompetencji. Jest to zdecydowanie niezbędne, ponieważ te usługi są związane z pracą z drugim człowiekiem, niejednokrotnie mające charakter ekspercki. Drugą barierą miało być poczucie niepewności, które przejawia się wypieraniem przedsiębiorstw społecznych z rynku przez konkurentów komercyjnych, pomimo poczynienia przez podmiot inwestycji we własny rozwój. Niezbędne jest dawanie PES poczucia stabilizacji i ciągłości działań. Trzecią barierą okazują się być niejasności w przepisach, które sprawiają trudności na etapie realizacji projektów.
Możliwości wspierania organizacji pozarządowych i rozwijania usług społecznych na poziomie regionalnym
Andrzej Barszcz omówił możliwość wspierania ekonomii społecznej z perspektywy samorządów. Podał przykład, przywoływanego już, Stowarzyszenia Koniczynka, które tworzy miejsce „Zajadalnia”, w którym realizowane są tzw. zawieszone obiady dla osób potrzebujących wsparcia i które, w jego ocenie, ma potencjał do rozwoju. Podkreślił, że wyzwaniem jest zaangażowanie lokalnych organizacji, ponieważ pojawiają sie na rynku lokalnym realizatorzy zadań z innych ośrodków, którzy są w stanie oferować niższe ceny za realizację usług.
W trakcie omawiania przez niego wyzwań dla samorządu, głos przejął Tomasz Musielski, który zaznaczył, że kluczowy jest „mądry” samorząd, który umiejętnie współpracować będzie z organizacją pozarządową i pomoże jej się rozwijać, przyznając np. miejsce do prowadzenia usług czy też inne tego typu zasoby. Zwrócił także uwagę na legalne działanie organizacji, gdyż niespotykane jest zatrudnienie przez nich pracownika bez umowy, a także na zatrudnianie ukierunkowane na rozwój (poprzez perspektywiczną kadrę) oraz na potrzeby społeczne, co wiążę się z zatrudnianiem pracowników z regionu.
Świadczenie usług społecznych przez spółdzielnie socjalne
Piotr Pietrzak omówił temat świadczenia usług społecznych przez spółdzielnie socjalne z województwa łódzkiego. Wskazał zarówno pozytywne przykłady współpracy, ale omówił również sytuacje negatywne. Zaczynając od negatywnych – opisał sytuacje, w których niekorzystna dla spółdzielni socjalnej polityka miasta, będącego współzałożycielem spółdzielni, doprowadziła do ich zamknięcia. Jako pozytywny przykład współpracy w obszarze realizacji usług podał Fundację Obudźmy Nadzieję z Rawy Mazowieckiej. W tym przypadku partnerstwo z samorządem sprawdziło się przy realizacji działań projektowych.
Powinniśmy pobudzać energię społeczną, organizację powinny czuć swoją wartość i być niezależnymi we współpracy z samorządem.
Jak Samorząd Województwa Łódzkiego może zachęcić samorządy do zlecania usług społecznych podmiotom ekonomii społecznej?
Marszałek Zbigniew Ziemba przedstawił, że istotnym partnerem rozwijania usług w regionie jest Regionalne Centrum Polityki Społecznej. Powtórzył poruszany już w dyskusji wątek finansowy obejmujący szeroki strumień pieniędzy płynących z Unii Europejskiej. Mogą one finansować nie tylko realizację usług społecznych, ale również szkolenia i podnoszenie kwalifikacji pracowników. Ponownie podkreślił, że dostarczanie usług społecznych jest wspólnym celem i aby go osiągnąć organizacje pozarządowe i jednostki samorządu terytorialnego muszą współpracować. Zauważył również, że jeśli działania mają być skuteczne – nie mogą być doraźne, muszą mieć charakter systemowy.
Utarte schematy z przeszłości już nie odpowiadają potrzebom współczesności, a one najlepiej definiowane są przez mieszkańców, środowiska lokalne.
Wykorzystywanie klauzul społecznych w zamówieniach publicznych
Głos zabrała Karolina Fijołek-Głowacka, stwierdzając, że klauzule społeczne nie są wystarczająco wykorzystywane przez samorządy, ale jednocześnie podkreśliła, że nie można się ich bać. Podała przykład Domu Pomocy Społecznej w Skrzynnie, który wykorzystuje klauzule społeczne w celu wzmocnienia lokalnych PES.
Wicemarszałek Ziemba podał propozycję, by klauzule społeczne traktować jako certyfikat jakości – warto pracować, by klauzula społeczna była gwarantem jak najwyższej jakości świadczonych usług i ich czynników społecznych.
Po zamknięciu merytorycznej części panelu nastąpiło wręczenie podziękowań z rąk Pana Marszałka i Pani Dyrektor Regionalnego Centrum Polityki Społecznej przedstawicielom Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej.
Relację przygotował Tomasz Kamiński
Obejrzyj nagranie z panelu
Obejrzyj fotorelację z panelu
Działania organizacji w latach 2022-2024 dofinansowane z Funduszy Norweskich w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.
