30 października 2022 r. weszła w życie ustawa o ekonomii społecznej. Od tego dnia niemal wszystkie organizacje pozarządowe – w tym fundacje i stowarzyszenia – z mocy ustawy będą podmiotami ekonomii społecznej. Sam akt jest pierwszym w Polsce aktem rangi ustawowej kompleksowo regulującym zagadnienia ekonomii społecznej.
Zapoznaj się z ustawą o ekonomii społecznej
Podmiot ekonomii społecznej (PES) a przedsiębiorstwo społeczne (PS)
Pierwszym z ważnych pojęć jest definicja podmiotu ekonomii społecznej (PES). Obejmuje ona przede wszystkim organizacje pozarządowe, także i te, które nie prowadzą żadnych działań ekonomicznych. PES są zatem nie tylko organizacje prowadzące działalność gospodarczą lub odpłatną działalność pożytku publicznego, ale w ogóle wszystkie fundacje i stowarzyszenia, w tym stowarzyszenia zwykłe, uczniowskie kluby sportowe, a także m.in. koła gospodyń wiejskich oraz ochotnicze straże pożarne. Do katalogu PES ustawa zalicza również tzw. spółki non-profit, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego i tzw. podmioty kościelne, a także podmioty ściśle związane z reintegracją zawodową i społeczną, czyli spółdzielnie socjalne, spółdzielnie pracy, spółdzielnie produkcji rolnej, warsztaty terapii zajęciowej (WTZ), zakłady aktywności zawodowej (ZAZ), centra integracji społecznej (CIS) i kluby integracji społecznej (KIS).
Najważniejsza regulacja ustawy dotyczy zapisów odnoszących się do przedsiębiorstwa społecznego (PS).
Aby uzyskać status przedsiębiorstwa społecznego należy:
– być podmiotem ekonomii społecznej. Dla przypomnienia – PES stajemy się niejako „z automatu”, bez konieczności ubiegania się o znalezienie się w tym katalogu.
– prowadzić działalność ekonomiczną: działalność odpłatną pożytku publicznego, działalność gospodarczą lub inną działalność o charakterze odpłatnym. Tym sposobem o status PS nie mogą się ubiegać np. stowarzyszenia zwykłe.
– zatrudniać co najmniej 3 osoby na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę, z czego każda z tych osób musi być zatrudniona w wymiarze co najmniej 1/2 pełnego wymiaru czasu pracy.
– posiadać organ konsultacyjno-doradczy, w którego skład wchodzić mają osoby zatrudnione w przedsiębiorstwie społecznym,
– wprowadzić do statutu regulacje dotyczące wykorzystania zysku i majątku przedsiębiorstwa społecznego.
Istotną różnicą pomiędzy dotychczasowymi regulacjami jest to, iż ustawa wyróżnia dwa typy przedsiębiorstw społecznych:
1. Przedsiębiorstwa nastawione na reintegrację społeczną i zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (katalog tych osób zdefiniowany jest w art. 2 pkt 6 ustawy), które muszą spełniać minimalny przez procentowy poziom zatrudnienia osób z ww. kategorii.
2. Przedsiębiorstwa nastawione na realizację usług społecznych.
Jak uzyskać status PS?
Aby otrzymać status przedsiębiorstwa społecznego należy złożyć wniosek do odpowiedniego WOJEWODY (właściwego pod względem siedziby podmiotu). Nadawany jest w drodze decyzji administracyjnej. Wojewoda pełni nadzór nad działalnością przedsiębiorstwa społecznego w zakresie spełniania warunków niezbędnych do uzyskania i utrzymania statusu.
Wzór wniosku oraz dodatkowe dokumenty znajdują się na stronie ekonomiaspoleczna.gov.pl
Dodatkowe instrukcje do dokumentów znajdują się na stronie przedsiebiorstwospoleczne.pl
Posiadanie statusu przedsiębiorstwa społecznego wiąże się też z nowymi, dodatkowymi obowiązkami sprawozdawczymi. Przedsiębiorstwo społeczne sporządza roczne sprawozdanie i przekazuje je w formie elektronicznej wojewodzie. Wzór tego sprawozdania określony jest rozporządzeniem. Elektroniczny wykaz przedsiębiorstw społecznych dostępny jest w Rejestrze Jednostek Pomocy Społecznej.
Przedsiębiorstwa społeczne mogą skorzystać z takich instrumentów wsparcia, jak m.in.:
- dotacje na utworzenie stanowiska pracy oraz na finansowanie kosztów wynagrodzenia,
- możliwość sfinansowania składek ZUS w przypadku pracowników przedsiębiorstwa społecznego będących osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym,
- możliwość uzyskania dofinansowania do oprocentowania kredytów przeznaczonych na rehabilitację osób niepełnosprawnych,
- obniżenie przedsiębiorcy „komercyjnemu” wpłat na PFRON za dokonanie zakupu w przedsiębiorstwie społecznym zatrudniającym osoby z niepełnosprawnością,
- zwolnienie dochodu przedsiębiorstwa społecznego przeznaczonego na reintegrację społeczną i zawodową pracowników, w części niezaliczonej do kosztów uzyskania przychodów, z podatku dochodowego od osób prawnych,
- możliwość udzielania zamówień zastrzeżonych poniżej progu, od którego stosowana jest ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych.
Co ze statusem PS nadanym przez Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej (OWES) do 30.10.2022?
Status przedsiębiorstwa społecznego dotychczas był nadawany przez Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej i głównie wiązał się z korzystaniem ze wsparcia finansowego na utworzenie miejsc pracy. Ten status obowiązuje przez cały okres trwania umowy o wsparcie finansowe pomiędzy OWES a podmiotem, bez konieczności występowania do Wojewody o jego nadanie.
Jednakże, jeśli dany podmiot ekonomii społecznej pragnie złożyć wniosek o jakikolwiek grant czy dotację przeznaczoną dla przedsiębiorstw społecznych (PS) musi wcześniej złożyć wniosek o przyznanie statusu do Wojewody. W tym przypadku status przyznany przez OWES nie obowiązuje. Może nastąpić wówczas zdublowanie statusów, ale w okresie przejściowym wdrażania ustawy o ES takie zdarzenia będą występowały.
Chcesz uzyskać status przedsiębiorstwa na bazie ustawy o ekonomii społecznej? Skontaktuj się z naszymi doradcami:
Dla organizacji pozarządowych z Łodzi, które mają zarejestrowaną działalność gospodarczą i/lub prowadzą aktywnie działalność odpłatną:
Dla organizacji pozarządowych z jednego z 7 powiatów województwa łódzkiego: łaskiego, łódzkiego-wschodniego, opoczyńskiego, pabianickiego, tomaszowskiego, rawskiego, zduńskowolskiego:

Małgorzata Nadolska
malgorzata.nadolska@instytut.lodz.pl