Najwyższa Izba Kontroli opublikowała w wyniki raportu na temat współpracy administracji rządowej z organizacjami pozarządowymi. Kontrola objęła 42 jednostki, w tym Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, Narodowy Instytut Wolności, cztery Ministerstwa, pięć Urzędów Wojewódzkich, 31 beneficjentów. Jej głównym celem była uzyskanie odpowiedzi na pytanie: Czy administracja rządowa realizuje zadania dotyczące współpracy z organizacjami pozarządowymi w sposób zapewniający osiągnięcie założonych celów oraz rzetelnie, gospodarnie i zgodnie z przepisami?
Większość skontrolowanych instytucji prawidłowo realizowała zadania dotyczące współpracy z organizacjami pozarządowymi. Wszyscy, poza dwoma przypadkami, opracowali podstawowy dokument regulujący zasady tej współpracy, tj. Program współpracy z organizacjami pozarządowymi. Odbyły się także konsultacje z organizacjami pozarządowymi.
Jak podaje NIK, W latach 2017–2020 obowiązku określonego w art. 5b ust. 1 udpp nie wykonał Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W raporcie czytamy, że: „Brak tego dokumentu Minister wyjaśnił tym, że jako Przewodniczący Komitetu do spraw Pożytku Publicznego odpowiedzialny w Radzie Ministrów za politykę rządu wobec organizacji pozarządowych, podjął się całościowej, skoordynowanej i spójnej reformy funkcjonowania organizacji pozarządowych. Jednocześnie poinformował, że w MKiDN przystąpiono do przygotowania i przyjęcia formalnego dokumentu programowego w tej dziedzinie, wymaganego na mocy przepisów udpp.”
Sposób, w jaki program realizowano, często jednak odstawał od zapisów ustawy. Program był przyjmowany później, niż wynika z zapisów, co sprawiało, że funkcjonował wstecz. Programy współpracy zawierały, co do zasady, elementy określone w przepisach udpp, ale w żadnym z nich nie określono wskaźników i mierników pozwalających realnie ocenić ich realizację, w tym stopnia osiągnięcia celów założonych w tych dokumentach. W konsekwencji oceny realizacji Programów współpracy dokonywane przez ministrów i wojewodów ograniczały się do analizy liczby i wartości udzielonych dotacji oraz wyliczania efektów rzeczowych uzyskanych w ramach dotowanych projektów.
Urzędy, poza dwoma przypadkami, wywiązywały się z obowiązku opracowania i opublikowania w BIP rocznych sprawozdań z realizacji Programów współpracy.
NIK podkreśla, że w związku z realizacją Programów współpracy procesy wyboru organizacji pozarządowych ubiegających się o dotacje na realizację zadań publicznych oraz przekazywanie im środków przebiegały prawidłowo. Skontrolowane jednostki w większości rzetelnie rozliczały organizacje pozarządowe z wykonania powierzonych im zadań publicznych. NIK jednak zwraca uwagę, na bardzo niski odsetek dotacji objętych kontrolami przez dotacjodawców w miejscu realizacji projektu.
W związku z ustaleniami kontroli, NIK zawnioskuje do Rady Ministrów o nowelizację ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w zakresie:
a) doprecyzowania przepisów określających elementy, jakie powinien zawierać wieloletni program współpracy z organizacjami pozarządowymi;
b) wprowadzenia obowiązku określania w programach współpracy wskaźników i mierników realizacji celów szczegółowych tych programów.
